بنا بر متون پیش از اسلام، یازدهمین سرزمینی است که اهورا مزدا بیافرید و چهاردهمین ساتراپی (ایالت) در ساختار دولت ساسانی محسوب می شد. فراوانی و تنوع این نامها که گاه ریشه هندواروپایی دارد دلیل بر قدمت، قداست و دیرینگی این سرزمین اسطوره ای است. به نوشته «واسیلی بارتولد» مؤلف تذکره جغرافیای تاریخی ایران، بیش تر دانشمندان بر این باورند که مردم سیستان، اصیل ترین ایرانیان و نمونه بارز نژاد آریایی هستند که بهتر از سایر اقلیمهای جغرافیایی ایران، زبان و ویژگیهای ایرانیان دوره های تاریخی را حفظ کرده اند و معتقد است که مردم سیستان، هزاران سال پیش، نخستین دولتهای سازمان یافته آریایی را در فلات ایران پدید آورده اند. این حوزه فرهنگی – تاریخی که به گاهواره فرهنگ ایران زمین نامبردار است در زمان داریوش هخامنشی، از سوی بطلمیوس، آریا پولیس نام گرفته که بیانگر یکی از کانونهای بزرگ جمعیتی قوم آریا در سیستان است.
سیستان برخاسته از دل تاریخ، که تمام هنگامه های تاریخی را با سرافرازی پشت سر دارد. از منظر تاریخی، اساطیر ملی و حماسی نیز سزاوار شایستگی است.
سیستان خاستگاه نخستین تمدنهای پیشرفته بشری، کانون اجتماعات شهرنشینی، پل ارتباط آسیای غرب با مناطق هندوچین، و معبر کاروانهای تجاری بوده است. شهر سوخته با 5 هزار سال دیرینگی؛ بهترین مرکز شهرنشینی در عصر مفرغ، و ترکیب زیبایی از خلاقیت، فراست صنعت و فرهنگ گذشته، دهانه غلامان (یا دروازه بردگان)؛ نمونه معماری موفق یک شهر هخامنشی، کوه خواجه؛ دژ سنگی و استوار برآمده از درون هزاران رمز و راز تاریخ اشکانی، ساسانی و هنر و تمدن و فرهنگ ایران باستان، زاهدان کهنه یا به قول هنری ساوج؛ لندن آسیا، زبان تصویر گویای هزاره های تاریخ است.
سیستان زادگاه آسیابهای بادی جهان و سهم ایران در شکل گیری زوایای تمدن است. ادامه مطلب...